cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nớc ở việt nam hiện nay
lý luận và thực tiễn
PHN M U
Cụng ty c phn l mt hỡnh thc t chc sn xut tin b trong nn kinh
t th trng. nhiu quc gia v vựng lónh th trờn th gii, vic sp xp
chuyn i mt s doanh nghip thnh cụng ty c phn, tin ti hỡnh thnh cỏc
tp on cụng ty a quc gia mnh, hot ng cú hiu qu th trng trong
nc v vn ra th trng quc t l con ng hu hiu i mi khu vc
kinh t nh nc.
nc ta, c phn hoỏ l mt ch trng ln ca ng v Nh nc, l
mt gii phỏp quan trng sp xp li, i mi, phỏt trin v nõng cao hiu qu
hot ng ca cỏc doanh nghip nh nc.
Thc tin hn mi nm thc hin ch trng c phn hoỏ ó khng nh,
c phn hoỏ l quỏ trỡnh a dng hoỏ ch s hu i vi doanh nghip nh nc
nhm thu hỳt cỏc ngun vn v kinh nghim t chc sn xut t cỏc nh u t
v ngi lao ng, to c s cho vic i mi cỏc quan h qun lý v phõn phi
sn phm, to ng lc mi, phỏt huy quyn t ch kinh doanh, nõng cao hiu
qu v sc cnh tranh ca doanh nghip, thỳc y quỏ trỡnh tớch t tp trung vn
nhm hin i hoỏ nn kinh t. C phn hoỏ nc ta khụng phi l t nhõn hoỏ,
khụng bin cỏc cụng ty c phn thnh cụng ty ca mt s ớt c ụng hay ca mt
s cỏ nhõn, m lm cho ụng o ngi lao ng u cú c phn, tr thnh
ngi ch thc s ca cụng ty.
Chớnh vỡ vy, Ngh quyt Hi ngh ln th ba Ban Chp hnh Trung ng
ng khoỏ IX ó ch rừ: Mc tiờu c phn hoỏ cỏc doanh nghip nh nc l
nhm to ra loi hỡnh doanh nghip cú nhiu ch s hu, trong ú cú ụng o
ngi lao ng, s dng cú hiu qu vn, ti sn ca Nh nc v huy ng
thờm vn xó hi vo phỏt trin sn xut kinh doanh, to ng lc mnh m v c
ch qun lý nng ng cú hiu qu cho doanh nghip nh nc; phỏt huy vai trũ
lm ch thc s ca ngi lao ng, ca c ụng v tng cng giỏm sỏt ca xó
hi i vi doanh nghip.
C phn hoỏ doanh nghip nh nc nõng cao nng lc cnh tranh ca
nn kinh t Vit Nam trong khu vc v th gii, thỳc y quỏ trỡnh chuyn sang
nn kinh t th trng nh hng xó hi ch ngha.
1
NI DUNG
I. Nghiờn cu lý lun v doanh nghip nh nc v c phn hoỏ trong nn
kinh t th trng Vit Nam
1. Doanh nghip nh nc v v trớ ca nú trong nn kinh t thi trng Vit
Nam
Lut doanh nghip nh nc nm 1995 nh ngha doanh nghip nh nc
nh sau: Doanh nghip nh nc l t chc kinh t do Nh nc u t vn,
thnh lp v t chc qun lý, hot ng kinh doanh hoc hot ng cụng ớch
nhm thc hin cỏc mc tiờu kinh t xó hi do Nh nc giao. Doanh nghip nh
nc cú t cỏch phỏp nhõn, cú cỏc quyn v ngha v dõn s, t chu trỏch nhim
v ton b hot ng kinh doanh trong phm vi s vn do doanh nghip qun lý.
Doanh nghip nh nc cú tờn gi, cú con du riờng v cú tr s chớnh trờn lónh
th Vit Nam.
Th nht, doanh nghip nh nc do Nh nc u t, thnh lp v qun lý.
Th hai, doanh nghip nh nc di tỏc ng ca cnh tranh v di tỏc
ng ca nhng phỳc li xó hi, an ninh v quc phũng c phõn thnh doanh
nghip nh nc hot ng kinh doanh v doanh nghip nh nc hot ng cụng
ớch.
Th ba, phỏp lut hin hnh v doanh nghip nh nc cng nh phỏp
lut trc õy xỏc nh doanh nghip nh nc cú t cỏch phỏp nhõn.
Khỏi nim doanh nghip nh nc c phỏt trin tng i sõu trong
nh ngha v cỏc quy nh ca Lut doanh nghip nh nc nm 2003. iu 1
Lut doanh nghip nh nc nm 2003 nh ngha: Doanh nghip nh nc l
t chc kinh t do Nh nc s hu ton b vn Iu l hoc cú c phn, vn
gúp chi phi, c t chc di hỡnh thc cụng ty nh nc, cụng ty c phn,
cụng ty trỏch nhim hu hn. nh ngha ny ca Lut doanh nghip nh nc
nm 2003 cha ng nhiu im mi phn ỏnh nhng thay i khỏ c bn trong
nhn thc ca cỏc nh lp phỏp v hoch nh chớnh sỏch ca nc ra i vi
thnh phn kinh t nh nc cng nh cỏc thnh phn kinh t khỏc. Khỏi nim
doanh nghip nh nc nm 2003 cha ng mt s im mi c bn sau õy:
Th nht, vic xỏc nh doanh nghip nh nc khụng hon ton da vo
tiờu chớ s hu nh trc õy.
2
Th hai, tha nhn s tn ti bỡnh ng ca cỏc hỡnh thc s hu trong
mt doanh nghip nh nc.
Th ba, phỏp lut hin hnh tha nhn kh nng chuyn i doanh nghip
nh nc thnh doanh nghip thụng thng thụng qua c ch chuyn nhng,
mua bỏn c phn.
Th t, tiờu chớ xỏc nh doanh nghip nh nc theo Lut doanh nghip
nh nc nm 2003 khụng da vo tiờu chun s hu v qun lý nh Iu kin
cn v . Tiờu chớ xỏc nh doanh nghip nh nc hin nay l quyn kim soỏt
v chi phi doanh nghip nh nc.
Doanh nghip nh nc trong nn kinh t th trng nh hng xó hi
ch ngha Vit Nam l vn nhy cm v chớnh tr v cng l vn bc xỳc
v mt phỏp lý kinh t. Hin phỏp 1992 v cỏc vn bn phỏp lut khỏc ca Nh
nc ó khng nh vai trũ ch o ca kinh t nh nc m trong ú doanh
nghip nh nc cú v trớ quan trng. Tn ti vi t cỏch l nhõn t trng yu
trong vai trũ ch o ca kinh t nh nc, doanh nghip nh nc ang i mt
vi mõu thun gia thc trng hot n vi s mng c giao phú. Vit Nam,
doanh nghip nh nc trc õy c gi l xớ nghip quc doanh ó phỏt trin
vi quy m v s lng ln trong thi k k hoch hoỏ tp trung v c xỏc
nh l thnh phn kinh t ch o. Doanh nghip nh nc ó úng vI trũ quan
trng trong vic cng c nn tng kinh t, xó hi ca nc ta, gúp phn xng
ỏng vo s nghip u tranh thng nht nc nh, xõy dng c s vt cht cho
ch ngha xó hi. Cú th h thng hoỏ ý ngha vai trũ ch o ca doanh nghip
nh nc theo quan Im ca ng v Nh nc Vit Nam nh sau:
Th nht, doanh nghip nh nc phi chi phi c s phỏt trin trong
cỏc lnh vc kinh t cú ý ngha quan trng i vi s phỏt trin n nh ca t nc.
Th hai, doanh nghip nh nc phi l ng lc cho s phỏt trin ca cỏc
doanh nghip khỏc thụng qua hiu qu hot ng cao trờn nn ca cụng ngh sn
xut hin I v h thng qun lý tiờn tin.
Th ba, doanh nghip nh nc l ngun lc vt cht ch yu ca Nh
nc. Doanh nghip nh nc phi to ra c s úng gúp quyt nh cho ngõn
sỏch nh nc. Da vo nhng úng gúp ch yu ca doanh nghip nh nc v
thụng qua vic s hu cỏc doanh nghip, Nh nc xó hi ch ngha cú trong tay
tim lc kinh t vng mnh thc hin nhng nhim v ca mỡnh.
3
Th t, doanh nghip nh nc l mu mc trong vic gii quyt cỏc
chớnh sỏch xó hi nh vic lm, tr cp xó hi. Trong thc tin ca t nc ta
trc õy, doanh nghip nh úng vai trũ ch o quan trng trong vic gii
quyt cỏc vn xó hi. Nhiu chớnh sỏch xó hi c thc hin tt thụng qua
cỏc doanh nghip nh nc. õy l vai trũ cn phỏt huy ca doanh nghip nh
nc trong iu kin hin nay.
2. C phn húa doanh nghip nh nc l nh th no?
2.1. Khỏi nim c phn hoỏ doanh nghip nh nc
C phn hoỏ doanh nghip nh nc l quỏ trỡnh chuyn i doanh
nghip nh nc thnh cụng ty c phn, trong ú Nh nc cú th vn gi t
cỏch l mt c ụng, tc l Nh nc vn cú th l ch s hu mt b phn tI
sn ca doanh nghip. C phn húa doanh nghip nh nc khụng ch l quỏ
trỡnh chuyn quyn s hu nh nc sang s hu ca cỏc c ụng, m cũn cú c
hỡnh thc doanh nghip nh nc thu hỳt thờm vn thụng qua hỡnh thc bỏn c
phiu tr thnh cụng ty c phn.
2.2. Thc cht ca c phn húa doanh nghip nh nc
xỏc nh thc cht ca c phn hoỏ doanh nghip nh nc, trc ht
phi phõn bit hai quỏ trỡnh: C phn hoỏ v T nhõn hoỏ.
Trong i sng kinh t nhiu nc ó din ra quỏ trỡnh tng cng vai
trũ ca khu vc t nhõn bng cỏch gim thiu khu vc nh nc thụng qua
chng trỡnh t nhõn hoỏ. Vớ d t nhõn hoỏ nc Anh, t nhõn hoỏ cỏc nc
ang phỏt trin, t nhõn hoỏ cỏc nc cú nn kinh t chuyn i nh Liờn
Xụ (c) v ụng u Ti cỏc nc ny, t nhõn hoỏ din ra theo ba mc :
1) Thay i mt phn ch s hu ca xớ nghip, chuyn mt phn t s hu
nh nc sang s hu t nhõn; 2) T do húa vic tham gia nhng hot ng m
trc õy ch dnh cho khu vc nh nc; 3) y quyn kinh doanh hoc cho
phộp t nhõn ký hp ng thc hin nhng dch v cụng cng hoc cho khu vc
t nhõn thuờ cỏc ti sn cụng cng.
Cng ti cỏc nc ny, t nhõn hoỏ cũn c hiu l th trng hoỏ, Ni
lng hay b bt cỏc hn ch phỏp lý di nhiu hỡnh thc khỏc nhau i vi s
cnh tranh chng li cỏc xớ nghip cụng cng, nú bao gm mi chớnh sỏch
khuyn khớch khu vc t nhõn tham gia vo vic cung cp dch v cụng cng v
4
h tng c s v cú khuynh hng loi tr hoc thay i v trớ c quyn ca cỏc
doanh nghip nh nc.
Liờn hip quc cng a ra quan nim: T nhõn hoỏ l s bin i tng
quan gia Nh nc v th trng trong i sng kinh t ca mt nc theo
hng u tiờn th trng. Quan nim ny cho thy ton b nhng chớnh sỏch,
lut l, th ch nhm khuyn khớch, m rng v phỏt trin khu vc kinh t t
nhõn hay cỏc thnh phn kinh t ngoi quc doanh, gim bt s can thip trc
tip ca Nh nc vo cỏc hot ng kinh doanh ca cỏc n v c s, dnh cho
th trng vai trũ iu tit ỏng k qua t do hoỏ giỏ c. Thc cht quan nim
nờu trờn mong mun gim bt vai trũ ca Nh nc v m rng khu vc t
nhõn, ng thi lm cho cỏc doanh nghip nh nc phi chu sc ộp ln hn
ca th trng. Vic gim bt vai trũ ca Nh nc cú th c thc hin bng
nhiu cỏch khỏc nhau, trong ú cú bin phỏp bỏn c phn cho cụng chỳng hay
cũn gi l c phn hoỏ doanh nghip nh nc. T ú mt s ngui cho rng c
phn hoỏ doanh nghip nh nc l mt ni dung ca t nhõn hoỏ.
Song, nu hiu di gúc tớnh cht ca cỏc quan h kinh t (quan h s
hu v ti sn, tin vn) thỡ khụng th cho rng c phn hoỏ l t nhõn hoỏ.
Th nht: Thc t nhiu nc ó din ra quỏ trỡnh doanh nghip t nhõn
thun tuý hoc doanh nghip ca mt nhúm ch thụng qua phỏt hnh c phiu
thu hỳt thờm vn ca cỏc ch s hu khỏc ngoi xó hi chuyn thnh cụng ty
c phn. Nhng sau khi tr thnh cụng ty c phn, ch s hu doanh nghip
khụng cũn l cỏ nhõn riờng l na m l tp th cỏc c ụng. Quỏ trỡnh ny cng
din ra trong cỏc doanh nghip nh nc. Nh nc (m trc tip l mt c quan
cú thm quyn c Nh nc giao) da trờn c s giỏ tr thc t ca doanh
nghip cn c c phn hoỏ xỏc nh s lng c phn, giỏ tr mi c phn, cỏc
loi c phiu, phng thc phỏt hnh phiu, sau ú bỏn c phiu cho cỏc t chc
kinh t, xó hi v cụng chỳng, chuyn doanh nghip t ch ch cú mt ch s
hu l Nh nc thnh doanh nghip cú nhiu ch s hu l cụng ty c phn.
Quỏ trỡnh chuyn hỡnh thc doanh nghip mt ch hoc mt vi ch thnh
doanh nghip nhiu ch s hu, chuyn doanh nghip t dng cha phi l cụng
ty c phn thnh cụng ty c phn chớnh l quỏ trỡnh tin hnh c phn hoỏ. Qỳa
trỡnh ny khụng ch din ra ti cỏc doanh nghip nh nc, m cũn din ra ti cỏc
doanh nghip t nhõn, cụng ty trỏch nhim hu hn, cụng ty liờn doanh. Nh vy
5
c phn hoỏ l quỏ trỡnh thc hin xó hi hoỏ s hu ti doanh nghip. õy thc
cht l c phn hoỏ núi chung.
Th hai: C phn hoỏ doanh nghip nh nc cng mang thc cht ca c
phn hoỏ núi chung nờu trờn. lm rừ hn na thc cht ca c phn hoỏ
doanh nghip nh nc, cn phi theo dừi cỏch thc m cỏc doanh nghip nh
nc chuyn hnh cụng ty c phn nh th no? Thc t cỏc nc, doanh
nghip nh nc chuyn thnh cụng ty c phn thụng qua mt trong hai cỏch
thc: Mt, bỏn ton b hoc mt phn ti sn hin cú thuc s hu nh nc ti
doanh nghip cho cỏc t chc kinh t, xó hi v cỏ nhõn (cụng chỳng) bng
phng thc phỏt hnh c phiu; Hai, gi nguyờn ton b giỏ tr tin vn hin cú
ca Nh nc ti doanh nghip, phỏt hnh c phiu ra cụng chỳng thu hỳt
thờm vn m rng doanh nghip. C hai phng thc u l cỏc quỏ trỡnh c
phn hoỏ doanh nghip nh nc - quỏ trỡnh chuyn sang mt hỡnh thc s hu
xó hi cú cỏc ch s hu c th. Quỏ trỡnh ny ng thi chuyn vic qun lý
trc tip doanh nghip t ch s hu nh nc thnh qun lý giỏn tip ca ch
s hu l cỏc c ụng thụng qua Hi ng qun tr. Vi phng thc trờn, khụng
th quan nim c phn hoỏ doanh nghip nh nc l t nhõn hoỏ, cng khụng
nờn phin din cho rng c phn hoỏ doanh nghip nh nc ch l quỏ trỡnh
chuyn ti sn thuc s hu nh nc sang s hu ca cỏc c ụng. Thc cht c
phn hoỏ doanh nghip nh nc l quỏ trỡnh chuyn doanh nghip thuc s hu
nh nc thnh cụng ty c phn, l quỏ trỡnh a dng hoỏ s hu ti doanh
nghip vn thuc s hu nh nc ỏp ng yờu cu phỏt trin kinh t th
trng v kinh doanh hin i. Quỏ trỡnh ny ó v ang din ra nhiu nc
trờn th gii. Ngay c cỏc nc T bn ch ngha ó din ra cỏi gi l t nhõn
hoỏ doanh nghip nh nc, nhng ngoi cỏc doanh nghip nh nc chuyn s
hu thnh cụng ty t nhõn, vn cú cỏc doanh nghip nh nc chuyn s hu
thnh cụng ty c phn - thc cht õy l c phn hoỏ doanh nghip nh nc.
Nh vy c phn hoỏ doanh nghip nh nc khụng phi l t nhõn hoỏ,
nhng gia c phn hoỏ v t nhõn hoỏ cú mi quan h mt thit vi nhau, tuy
nhiờn chỳng luụn l khỏi nim cú ranh gii phõn bit. S phõn bit ny ph
thuc vo mc chuyn i vn v ti sn.
II. Thc trng doanh nghip nh nc Vit Nam
1. Thc trng doanh nghip nh nc trc khi c phn hoỏ
6
Cỏc doanh nghip Nh nc Vit Nam c hỡnh thnh t nm 1954 (
min bc) v t nm 1975 ( min nam). Do hỡnh thnh t nhiu ngun gc khỏc
nhau v c xõy dng trờn c s ca nhiu quan Iỳm, nờn cỏc doanh nghip
Nh nc Vit Nam cú c trng khỏc bit so vi nhiu nc trong khu vc v
trờn th gii. Biu hin:
Quy mụ doanh nghip phn ln nh bộ, c cu phõn tỏn, biu hin s
lng lao ng v mc tớch lu vn.Theo bỏo cỏo ca bụ tI chớnh v cỏc ch
tiờu ch yu nm 1992, thỡ c nc cú trờn 2/3 tng s doanh nghip nh nc
cú s lng lao ng di 200 ngi, ch cú 4% so vi doanh nghip cú s lao
ng trờn 100 ngi. S lng lao ng trong khu vc doanh nghip nh nc
chim mt t trng khỏ nh trong tng s lao ng xó hi- khong 5-6%.
Trỡnh k thut, cụng ngh lc hu. Tr mt s rt ớt (18%) s doanh
nghip nh nc c u t mi õy (sau 1986), phn ln cỏc doanh nghip
nh nc c thnh lp khỏ lõu, cú trỡnh k thut thp.Theo bỏo cỏo Iu tra
b khoa hc- cụng ngh v mụi trng thỡ trỡnh cụng ngh trong cỏc doanh
nghip nh nc ca Vit Nam kộm cỏc nc t 3-4 th h. Cú doanh nghip
cũn s dng reang b k thut t 1939 v trc ú. Mt khỏc, a b phn doanh
nghip nh nc c xõy dng bng k thut ca nhiu nc khỏc nhau nờn
tớnh n b ca doanh nghip thp. Vỡ vy khi chuyn sang kinh t th trng,
cỏc dianh nghip nh nc khú cú kh nng cnh tranh c trong nc v quc t.
Vic phõn b cũn bt hp lớ v ngnh v vựng. Khi chuyn sang kinh t
th trng cỏc doanh nghip nh nc khụng cũn c bao cp mi mt nh
trc na, ó th lI b cỏc thnh phn kinh t khỏc cnh tranh quyt lit, nờn
nhiu doanh nghip nh nc khụng tr ni, buc phi phỏ sn, gii th, c bit
trong nhng nm gn õy chỳng ta ó tin hnh ci cỏch doanh nghip nh nc.
Do ú mc dự s lng cỏc doanh nghip nh nc ó gim t 12.084 n ngy
1/4/1994 cũn 6.264 doanh nghip nh nc. Nh s i mi v t chc qun lý,
v k thut v cụng ngh ca cỏc doanh nghip cũn lI, tng giỏ tr sn phm
tuyt i ca kinh t nh nc cng nh t trng trong tng sn phm khụng
nhng khụng gim m cũn tng lờn ỏng k.
2. Thc trng doanh nghip nh nc t sau khi c phn hoỏ n nay
2.1. Nhng thnh tu ó t c
7
Tin c phn hoỏ bc u c ci thin: Tớnh n gia thỏng 6 nm
2000 c nc ó c phn hoỏ c 426 doanh nghip trong ú t 6/1992 n
4/1996 c phn hoỏ c 5 doanh nghip, t 5/1996 n 6/1998 c phn hoỏ
c 25 doanh nghip v t 7/1998 n nay c phn hoỏ c 396 doanh
nghip.Trc õy, vic tin hnh c phn hoỏ mt doanh nghip nh nc
thng kộo dI n 2 nm. Gn õy, thi gian ny c rỳt ngn lI do ó khc
phc c mt s vng mc trong quy trỡnh c phn hoỏ. Cú doanh nghip ch
trong 3 thỏng ó c phn hoỏ xong.
i vi doanh nghip ó c phn hoỏ:
- Huy ng c lc lng vn ln, thay i phng thc qun lý, Iu
hnh doanh nghip nh nc, to s ng tỡnh ng h cao ca ngi lao ng v
cỏc nh u t trong v ngoI nc. Tuy s lng cỏc doanh nghip c phn hoỏ
mi ch chim khong 25% s doanh nghip hin cú, nhng bc u ó huy
ng c khong 6.000 t ng t cỏc ngun vn khỏc ngoi ngun vn ca
Nh nc u t vo cỏc doanh nghip ny. Phn vn nh nc ti cỏc doanh
nghip ó c phn hoỏ khụng nhng khụng b gim i m ngc li ó tng lờn
t 10-50% so vi giỏ tr trờn s sỏch. Tuy nhiờn do phn ln cỏc doanh nghip c
phn hoỏ thuc din va v nh, s doanh nghip cú vn nh nc di 10 t
ng l ch yu nờn mc tiờu huy ng vn v c cu li ngun vn nh nc
t kt qu cũn hn ch.
- Nõng cao tớnh t ch, i mi qun tr trong doanh nghip: Vic c phn
hoỏ mt b phn doanh nghip nh nc ó to ra mt loi hỡnh doanh nghip a
s hu. Ngi lao ng cú c phn trong doanh nghip v c ụng ngoi doanh
nghip tr thnh ngi ch thc s ca doanh nghip, cú quyn li v ngha v
rừ rng theo lut nh. iu ny ó to thờm ng lc trong sn xut kinh doanh,
doanh nghip c quyn t ch, t chu trỏch nhim, nng ng hn trong hot
ng sn xut kinh doanh v hỡnh thnh c ch kim soỏt cú hiu qu hn ca
ngi lao ng v xó hi i vi doanh nghip, tng c nng sut lao ng,
tit kim chi phớ (cỏc doanh nghip c phn hoỏ bỡnh quõn gim c chi phớ
khong 20%, cỏ bit cú cụng ty gim ti 50% so vi trc khi c phn hoỏ), h
c giỏ thnh sn phm, nõng cao hiu qu sn xut kinh doanh.
- Hiu qu hot ng ca doanh nghip tng lờn rừ rt:
+ Doanh thu bỡnh quõn hng nm tng trờn 25%.
8
+ Li nhun trc thu hng nm tng bỡnh quõn trờn 26%, cú cụng ty
t tng li nhun gp 2-3 ln so vi trc khi c phn hoỏ.
+ Np ngõn sỏch tng bỡnh quõn hng nm trờn 30%, mt s cụng ty t
gp ụi so vi trc khi c phn hoỏ.
+ Lói c tc t cao hn lóI sut tit kim, bỡnh quõn tng 1-2% thỏng.
+ Thu nhp hng thỏng ca ngi lao ng tng bỡnh quõn 20% nm.
- Hỡnh thnh c ch phõn phi mi cỏc doanh nghip nh nc c phn
hoỏ theo hng phỏt huy cỏc ngun lc trong Iu kin kinh t th trng.
Trc c phn hoỏ, vic phõn phi thu nhp cỏc doanh nghip nh nc
do Nh nc trc tip qiu nh, mang nng tớnh bỡnh quõn. sau khi chuyn thnh
cụng ty c phn, ngui lao ng mua c phiu v tr thnh c ụng, h va l
ngi lm ch doanh nghip va l ngi lm thuờ. NgoI tin lng ngi lao
ng cũn c hng li tc c phn do u t vn vo cụng ty. Phn thu ca
nh nc cng tng do thu thu c nhiu hn so vi trc v li tc t c
phn nh nc ti cụng ty.
c bit hn ch tỡnh trng lóng phớ u vo, nõng cao cht lng, h giỏ
thnh sn phm, nõng cao cnh tranh ca doanh nghip trờn th trng.
i vi Nh nc:
S hu Nh nc bc u c cu trỳc li theo yờu cu phỏt trin nn
kinh t th trng tng cng vai trũ ch o ca kinh t nh nc. Qua bỏn c
phiu, Nh nc huy ng c mt lng vn quan trng trong doanh nghip
v trong dõn c vo u t phỏt trin. TI 370 doanh nghip nh nc ó c
phn hoỏ, tớnh n ht nm 1999 Nh nc ó thu hỳt 1349 t ng u t
vo cỏc doanh nghip nh nc khỏc v giI quyt mt s chớnh sỏch cho ngi
lao ng.
Vn v ti sn Nh nc khụng ch c bo ton m cũn tng lờn ỏng
k.
Nh nc khụng phi mt mt khon ngõn sỏch h tr vn hoc bự l
hng nm cho cỏc doanh nghip nh nc ó c phn hoỏ nh cỏc thi kỡ trc õy.
i mi, nõng cao hiu qu qun lý Nh nc.
9
Kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca cỏc doanh nghip sau c phn hoỏ
(s liu tớnh trờn 500 doanh nghip).
Ch tiờu Trc chuyn i Sau chuyn i T l tng (%)
Doanh thu (t ng) 12.273 17.538 143
Np ngõn sỏch (t ng) 569 661 116
Li nhun(t ng ) 253 868 342
Lao ng (ngi) 81.570 91.264 112
Thu nhp bỡnh quõn
(/ngi/thỏng)
840.000 1.300.000 154
i vi ngi lao ng:
Phỏt huy vai trũ lm ch ca ngi lao ng trong qun lý v hot ng
sn xut - kinh doanh ca doanh nghip nh nc.
Thu nhp ca ngi lao ng tng lờn.
Thu hỳt thờm lc lng lao ng xó hi. Theo s liu ca Ban i mi
qun lý doanh nghip Trung ng, tớnh n 20/10/1999 tI 270 doanh nghip
nh nc c phn hoỏ lao ng tng thờm bỡnh quõn 20% do m rng sn xut,
tng thờm mt hng
Gúp phn thỳc y vic hỡnh thnh th trng chng khoỏn.
C phn hoỏ doanh nghip nh nc nõng cao nng lc cnh tranh ca
nn kinh t Vit Nam trong khu vc v th gii, thỳc y quỏ trỡnh chuyn sang
nn kinh t th trng nh hng xó hi ch ngha.
2.2. Nhng hn ch c phn hoỏ doanh nghip
Mc dự t cui nm 1998 n nay tin trỡnh c phn hoỏ doanh nghip ó
c cI thin ỏng k song so vi yờu cu y mnh i mi, sp xp lI h
thng doanh nghip nh nc thỡ vờc tin hnh c phn hoỏ doanh nghip nh
nc trong thi gian qua vn cũn nhng mt hn ch, nhiu mc tiờu ca c
phn hoỏ cha t c, nhiu vng mc cha giI quyt c. ú l:
Tc tin hnh c phn hoỏ cũn chm: Trong giai on thớ Im 4 nm
mi c phn hoỏ c 5 doanh nghip nh nc. Theo d kin n ht 1999 c
phn hoỏ xong 400 doanh nghip nh nc, n ht 2000 s chuyn khong 20%
tng s doanh nghip nh nc (khong 1200 doanh nghip) thnh cụng ty c
phn nhngn 30/6/2000 c nc mi c phn hoỏ c 450 doanh nghip,
bng 7,4% tng s doanh nghip nh nc.
Vic tin hnh c phn hoỏ khụng ng u gia cỏc ngnh v a
phng: theo bỏo cỏo s kt thc hin c phn hoỏ doanh nghip nh nc ca
10
Ban i mi qun lý doanh nghip trung ng, n 10/1999 c nc cũn 6/13
B, 7/17 tng cụng ty 91 v 18/61 tnh cha tin hnh c phn hoỏ doanh nghip
nh nc.
Nhiu mc tiờu ca c phn hoỏ cha t c:
+ Mc tiờu huy ng vn ca ton xó hi vo u t phỏt trin:cha thu
hỳt ụng o cỏc nh u t.
+ Mc tiờu to Iu kin ngi lao ng cỏc doanh nghip c phn hoỏ
cú c phn, c mua c phiu vi giỏ u óI: xung quanh vn ny ny sinh
nhiu s khụng cụng bng.
Ti sn Nh nc b tht thoỏt nhiu trong quỏ trỡnh c phn hoỏ.
T chc ng trong cụng ty c phn cha c i mi v chc nng,
nhim v, phng thc hot ng nờn lỳng tỳng trong sinh hot, cha phỏt huy
tt vai trũ lónh o ca mỡnh.
III . Quan im v gii phỏp tin hnh c phn hoỏ doanh nghip nh
nc Vit Nam
1. Cỏc quan im ca ng v Nh nc trong vic c phn hoỏ doanh
nghip nh nc Vit Nam
Ngay t u thp k 90 ca th k XX, ng ta ó sm cú ch trng
chuyn mt b phn doanh nghip nh nc thnh cụng ty c phn. Th hin c
th nh sau:
- Ngh quyt Hi ngh Trung ng 2 (khoỏ VII) thỏng 11/1991 ó ch rừ:
Chuyn mt s doanh nghip quc doanh cú iu kin thnh cụng ty c phn v
thnh lp mt s cụng ty quc doanh c phn mi, phi lm thớ im, ch o
cht ch, rỳt kinh nghim chu ỏo trc khi m rng phm vi thớch hp.
- Ngh quyt Hi ngh ton quc gia nhim k (Khoỏ VII) ca BCH TW
ng thỏng 1/1994 ó nờu mc ớch, hỡnh thc v mc s hu Nh nc ti
doanh nghip nh nc c phn hoỏ l: thu hỳt thờm vn, to nờn ng lc,
ngn chn tiờu cc, thỳc y doanh nghip nh nc lm n cú hiu qu cn thc
hin cỏc hỡnh thc c phn hoỏ cú mc thớch hp vi tớnh cht v lnh vc sn
xut kinh doanh, trong ú s hu Nh nc chim t l c phn chi phi.
- Ngh quyt ca B Chớnh tr v tip tc i mi v phỏt huy vai trũ ch
o ca doanh nghip nh nc (s 10-NQ/T ngy 17/3/1995) ó b sung thờm
v phng chõm tin hnh c phn hoỏ, t l bỏn c phn cho cụng nhõn viờn
11
trong v ngoi doanh nghip Thc hin tng bc vng chc vic c phn hoỏ
mt b phn m Nh nc khụng cn gi 100% vn. Tu tớnh cht, loi hỡnh
doanh nghip m tin hnh bỏn mt t l c phn cho cụng nhõn viờn chc lm
vic ti doanh nghip to ng lc bờn trong trc tip thỳc y phỏt trin v
bỏn c phn cho t chc hay cỏ nhõn ngoi doanh nghip thu hỳt thờm vn,
m rng quy mụ sn xut kinh doanh.
- Trong kt lun ca B Chớnh tr v k hoch phỏt trin kinh t xó hi 5
nm 1996-2000 v nm 1996 (s 301 BBK/BCT ngy 12/9/1995) ó b sung
thờm mc tiờu c phn hoỏ doanh nghip nh nc phi gi vng nh hng xó
hi ch ngha v phõn loi doanh nghip nh nc c phn hoỏ, c th l:
Tng kt kinh nghim ca mt s doanh nghip nh nc ó c phn hoỏ cú
nhng kt lun cn thit. Thc hin c phn hoỏ tng bc vng chc mt b
phn doanh nghip nh nc vỡ mc tiờu, hiu qu ca s phỏt trin v gi vng
nh hng xó hi ch ngha. Cn c vo yờu cu v li ớch kinh t - chớnh tr -
xó hi m xỏc nh rừ: Loi doanh nghip nh nc vn gi 100% c phn; loi
doanh nghip nh nc nm a s c phn hoc t l c phn cú vai trũ chi phi,
s c phn cũn li bỏn cho cỏn b cụng nhõn viờn lm vic ti doanh nghip
hoc cho c bờn ngoi huy ng thờm vn to ng lc phỏt trin.
- Trờn c s ỏnh giỏ tỡnh hỡnh trin khai c phn hoỏ v kt qu bc u
ca cỏc cụng ty c phn, ngy 4/4/1997 B Chớnh tr ó cú thụng bỏo s 63/TB-
TW trin khai tớch cc, vng chc vic c phn hoỏ doanh nghip nh nc
huy ng thờm vn, to thờm ng lc thỳc y doanh nghip nh nc lm
n cú hiu qu, lm ti sn Nh nc ngy mt tng lờn, l s kt hp gia kinh
t Nh nc vi kinh t nhõn dõn phỏt trin t nc ch khụng phi t
nhõn hoỏ. Bờn cnh nhng doanh nghip 100% vn Nh nc s cú nhiu doanh
nghip nh nc nm a s c phn chi phi.
- C th hoỏ ch trng phỏt trin kinh t xó hi theo tinh thn Ngh quyt
i hi ng ln th VIII, Hi ngh Trung ng ln th 4 (khoỏ VIII) thỏng
2/1997 ó nờu rừ nh hng v gii phỏp c phn hoỏ mt b phn doanh
nghip nh nc: Phõn loi doanh nghip cụng ớch v doanh nghip kinh
doanh, xỏc nh danh mc loi doanh nghip gi 100% vn nh nc; loi doanh
nghip Nh nc cn nm gi t l c phn chi phi; loi doanh nghip Nh
nc ch cn gi c phn mc thp v i vi cỏc doanh nghip m Nh
12
nc khụng cn nm 100% vn cn lp k hoch c phn hoỏ to ng lc
phỏt trin, thỳc y lm n cú hiu qu.
- Ngh quyt Hi ngh ln th ba Khoỏ IX ( thỏng 8/ 2001), õy l ln u
tiờn ng ta cú riờng mt ngh quyt v cụng tỏc sp xp, i mi phỏt trin v
nõng cao hiu qu ca doanh nghip Nh nc, trong ú tip tc khng nh:
Mc tiờu c phn hoỏ doanh nghip Nh nc l nhm to ra loi hỡnh doanh
nghip cú nhiu ch s hu, trong ú cú ụng o ngi lao ng, s dng cú
hiu qu vn, ti sn ca nh nc v huy ng thờm vn xó hi vo phỏt trin
sn xut kinh doanh, to ng lc mnh m v c ch qun lý nng ng, cú
hiu qu cho doanh nghip Nh nc; phỏt huy vai trũ lm ch thc s ca
ngi lao ng, ca c ụng v tng cng giỏm sỏt ca xó hi i vi doanh
nghip; bo m hi ho li ớch ca Nh nc, doanh nghip v ngi lao ng.
C phn hoỏ doanh nghip Nh nc khụng c bin thnh t nhõn hoỏ doanh
nghip Nh nc.
- Ngh quyt Hi ngh ln th chớn Khoỏ IX (thỏng 11/2003) tip tc
khng nh: Tip tc sp xp, i mi, phỏt trin v nõng cao hiu qu khu vc
doanh nghip nh nc, trng tõm l c phn hoỏ mnh hn na; y nhanh tin
c phn hoỏ v m rng din cỏc doanh nghip nh nc cn c phn hoỏ, k
c mt s tng cụng ty v doanh nghip ln trong cỏc ngnh nh in lc, luyn
kim, c khớ, hoỏ cht, phõn bún, xi mng, xõy dng, vn ti ng b, ng
sụng, hng khụng, hng hi, vin thụng, ngõn hng, bo him .
Nh vy, cú th khng nh ch trng ca ng v c phn hoỏ mt b
phn doanh nghip nh nc ngy cng c c th hoỏ c v mc tiờu v gii
phỏp. Mc tiờu nht quỏn c phn hoỏ mt b phn doanh nghip nh nc l
to ng lc bờn trong, thay i phng thc qun lý nhm nõng cao hiu qu v
sc cnh tranh ca doanh nghip, huy ng thờm vn t xó hi, to iu kin
ngi lao ng c lm ch thc s trong doanh nghip. ng thi s dng cú
hiu qu vn v ti sn ca Nh nc. Phng chõm ch o ca ng l y
mnh c phn hoỏ doanh nghip nh nc mt cỏch tớch cc, vng chc, phi
phõn loi doanh nghip nh nc, xỏc nh rừ loi doanh nghip nh nc gi
100% vn, loi doanh nghip nh nc khụng gi 100% vn thỡ t chc c phn
hoỏ, trong ú phi quy nh cỏc lnh vc Nh nc cn gi c phn chi phi. V
i tng bỏn c phn bao gm mi cỏ nhõn trong v ngoi doanh nghip, cỏc t
chc phỏp nhõn khỏc huy ng vn u t cho phỏt trin, trong ú chỳ trng
13
to iu kin cho cỏn b cụng nhõn viờn trong doanh nghip cú s hu c phn,
nhng tng cng tớnh cụng khai, minh bch, khc phc tỡnh trng c phn hoỏ
khộp kớn trong ni b doanh nghip.
2. Cỏc gii phỏp c bn tin hnh vic c phn hoỏ doanh nghip nh nc
Vit Nam
Mt l phỏt trin cỏc thnh phn kinh t: cựng vi vic y mnh i mi
nõng cao hiu qu hot ng doanh nghip nh nc tip tc hon thin c ch
chớnh sỏch nhm khuyn khớch cỏc hỡnh thc liờn kt liờn doanh vi nh nc
cỏc thnh phn khai thỏc cú hiu qu cỏc ngun lc trong nc v thu hỳt vn,
k thut cụng ngh, kinh nghim qun lý t nc ngoi.
Hai l to lp ng b cỏc loI th trng. Cựng vi vic phỏt trin mnh
th trng t kiu sn xut, th trng hng tiờu dựng cn coi trng vic phỏt
trin mnh m th trng cỏc loI dch v cho sn xut; th trng cụng ngh,
thụng tin, t vn phỏp lý, t vn tip thxõy dng v phỏt trin th trng tin
t c bit l th trng chng khoỏn.
Ba l hon thin cỏc cụng c qun lý v mụ. Iỳm mu cht l tng tim
lc v lnh mnh hoỏ nn tI chớnh quc gia, hon thin chớnh sỏch tI chớnh-
tin t v hot ng ngõn hng, n nh tin t kim ch c lm phỏt v thiu
phỏt, nõng cao nng lc qun lý kinh t th trng ca cỏc cp, cỏc ngnh t
Trng ng n a phng.
Bn l Iu chnh v hon thin h thng lut phỏp v kinh t th trng,
ng thi hng dn kim tra nhm m bo thc hin nghiờm tỳc cỏc lut ó
ban hnh.
- Sa i, b sung mt s c ch, chớnh sỏch, to thun li cho c phn
hoỏ doanh nghip nh nc:
+ Sa i, b sung Ngh nh 44/1998/N-CP v cỏc vn bn liờn quan:
Mt l bóI b hoc m rng cỏc quy nh hn ch mua c phiu ca giỏm
c v cỏn b qun lý doanh nghip.
Hai l v vic mua bỏn c phiu u óI cho ngi lao ng.
Ba l iu chnh t l u óI i vi phn vn t tớch lu ca doang
nghip khi c phn hoỏ.
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét