N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
A. M u
Theo quan nim c in v ngõn sỏch, th ch ngõn sỏch trong mi quc gia
c thit lp v vn hnh theo bn nguyờn tc c bn: Nguyờn tc ngõn sỏch
nht niờn; nguyờn tc ngõn sỏch n nht; nguyờn tc ngõn sỏch ton din v
nguyờn tc ngõn sỏch thng bng.
Ngy nay, cỏc nguyờn tc ny vn c tha nhn nh mt quan im khoa
hc cú tớnh lch s v luụn c nghiờn cu, cng c, phỏt trin v i mi
ngy cng phự hp hn vi bi cnh ca nn ti chớnh cụng hin i. Vit Nam,
bn nguyờn tc trờn cng c tha nhn v c th hin trong Lut Ngõn sỏch
Nh nc 2002 hin hnh.
Tuy nhiờn, trong thc t, iu kin i sng kinh t xó hi luụn cú nhng khi
xy ra bin ng v thay i m cỏc nh lm lut khụng th d liu ht c, vỡ
th cỏc nguyờn tc luụn cú nhng trng hp ngoi l, phỏ v nguyờn tc trong
nhng trng hp cn thit. V cng vỡ tớnh cht phc v tỡnh hung cn thit nh
vy nờn cỏc trng hp phỏ v cỏc nguyờn tc ny cng cú nhng chng mc,
gii hn ca nú.
1
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
B. Ni dung
1. S lc v ngõn sỏch nh nc
Ngõn sỏch nh nc l mt thnh phn trong h thng ti chớnh ca mt quc
gia. Di gúc khoa hc phỏp lý, ngõn sỏch nh nc cú cỏc c im nh sau:
- Ngõn sỏch nh nc l mt k hoch ti chớnh khng l nht cn c Quc
hi biu quyt thụng qua trc khi thi hnh;
- Ngõn sỏch nh nc khụng ch l mt bn k hoch ti chớnh thun tỳy m
cũn l mt o lut;
- Ngõn sỏch nh nc l k hoch ti chớnh ca ton th quc gia, c trao
cho Chớnh ph t chc thc hin nhng phi c t di s giỏm sỏt trc tip
ca Quc hi.;
- Ngõn sỏch nh nc c thit lp v thc thi hon ton vỡ mc tiờu mu
cu li ớch chung cho ton th quc gia, khụng phõn bit ngi th hng cỏc li
ớch ú l ai, thuc thnh phn kinh t no hay ng cp xó hi no;
- Ngõn sỏch nh nc luụn phn ỏnh mi tng quan gia quyn lp phỏp v
hnh phỏp trong quỏ trỡnh xõy dng v thc hin ngõn sỏch.
Nh vy, ngõn sỏch nh nc l mt phm trự khỏ rng v phc tp, vỡ th
lut ngõn sỏch nh nc cú nhiu nguyờn tc iu chnh cỏc quan h xó hi phỏt
sinh trong quỏ trỡnh hot ng ca ngõn sỏch nh nc. Nh ó trỡnh by phn
m bi, Vit Nam cng nh cỏc nc trờn th gii u tha nhn bn nguyờn tc
c bn: nguyờn tc ngõn sỏch nht niờn, nguyờn tc ngõn sỏch n nht, nguyờn
tc ngõn sỏch ton din, nguyờn tc ngõn sỏch thng bng. Thờm vo ú, trong
tng b phn ca hot ng ca ngõn sỏch nh nc li cú nhng nguyờn tc c
th riờng, nh cỏc nguyờn tc t chc h thng ngõn sỏch nh nc, cỏc nguyờn
tc qun lý qu ngõn sỏch nh nc, Tuy nhiờn, xột cho cựng, cú th nhn thy
cỏc nguyờn tc ny u bt ngun t bn nguyờn tc c bn trờn. Do ú, trong
phm vi bi vit ny ch xoay quanh bn nguyờn tc c bn ca ngõn sỏch nh
nc núi trờn.
2
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
2. Cỏc nguyờn tc c bn ca ngõn sỏch nh nc: nhng
trng hp phỏ v v gii hn ca chỳng
2.1 Nguyờn tc ngõn sỏch nht niờn
2.1.1. Ni dung
Nguyờn tc ngõn sỏch nht niờn gm hai khớa cnh c bn sau õy:
- Mi nm, Quc hi (c quan nm quyn lp phỏp) s biu quyt ngõn sỏch
mt ln theo k hn do lut nh;
- Bn d toỏn ngõn sỏch nh nc sau khi Quc hi quyt nh ch cú giỏ tr
hiu lc thi hnh trong mt nm v chớnh ph (c quan nm quyn hnh phỏp)
cng ch c phộp thi hnh trong nm ú.
Vit Nam, nguyờn tc ngõn sỏch nht niờn c quy nh ti iu 1 v
iu 14 Lut ngõn sỏch nh nc nm 2002. Theo ú, "Ngõn sỏch nh nc l
ton b cỏc khon thu, chi ca Nh nc ó c c quan nh nc cú thm
quyn quyt nh v c thc hin trong mt nm bo m thc hin cỏc chc
nng, nhim v ca Nh nc". Khong thi gian mt nm ú c gi l nm
ngõn sỏch, "bt u t ngy 01 thỏng 01 v kt thỳc vo ngy 31 thỏng 12 nm
dng lch."
Nguyờn tc nht niờn lm cho nn ti chớnh cụng ca quc gia dõn ch hn,
trong ú nhõn dõn cú quyn tham gia vo vic qun tr nn ti chớnh ca t nc
thụng qua ngi i din ca mỡnh l Quc hi. Vỡ th, sau khi hỡnh thnh, nú
c cỏc nc cú nn dõn ch phỏt trin sm ỏp dng v tr thnh nguyờn tc c
bn ca nn ti chớnh cụng hu ht cỏc nc trờn khp th gii, trong ú cú Vit
Nam.
2.1.2. Cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc nht niờn
Nguyờn tc nht niờn l mt trong nhng nguyờn tc c bn ca nn ti chớnh
mi quc gia; nguyờn tc ny cũn c quy nh trong Hin phỏp v lut ca
nhiu quc gia. Tuy nhiờn vic quyt nh v thc hin ngõn sỏch nh nc chu
3
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
nh hng ca nhiu yu t khỏc nhau m phỏp lut cng nh cỏc d toỏn ngõn
sỏch ca mi quc gia khụng th no d liu ht c, vỡ th vn luụn luụn tn ti
cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc.
i vi nguyờn tc nht niờn, cú th tn ti mt s trng hp phỏ v nguyờn
tc, ú l cỏc trng hp Quc hi khụng th hp c mi nm mt ln, nh khi
cú chin tranh hoc thiờn tai gõy nh hng c bit nghiờm trng v kộo di
hoc mt s nguyờn nhõn c bit khỏc.
2.1.3. Gii hn ca trng hp phỏ v nguyờn tc ngõn sỏch nht niờn
Cú th thy rng cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ny u do nhng nguyờn
nhõn bt kh khỏng, khin Quc hi khụng hp c trong nm ú, dn n vic
khụng th biu quyt ngõn sỏch mt ln theo lut nh. Nh vy, vic phỏ v
nguyờn tc ny l cc k hón hu, do cỏc nguyờn nhõn khỏch quan
Vic quy nh rừ cỏc nguyờn tc cng nờn quy nh cỏc trng hp ngoi l
cú th xy ra mt cỏch cht ch, hn ch ti a cỏc tn tht cho hot ng ngõn
sỏch nh, trong trng hp nm ú Quc hi khụng hp c thỡ vic sa i d
toỏn ngõn sỏch s c tin hnh nh th no minh bch, phự hp cho ln biu
quyt trong nm tip theo.
2.2. Nguyờn tc ngõn sỏch n nht
2.2.1. Ni dung ca nguyờn tc ngõn sỏch n nht
Nguyờn tc ngõn sỏch n nht c hiu l mi khon thu v chi tin t ca
mt quc gia trong mt nm ch c phộp trỡnh by trong mt vn kin duy nht,
ú l bn d toỏn ngõn sỏch nh nc, c Chớnh ph trỡnh Quc hi quyt nh
thc hin.
Nguyờn tc ny tn ti v c thc hin nhm m bo s thng nht, ng
b, hiu qu trong quỏ trỡnh thit lp ngõn sỏch nh nc, trong quỏ trỡnh thc
hin v giỏm sỏt vic thc hin ngõn sỏch nh nc; ng thi m bo tớnh
minh bch ca ngõn sỏch nh nc. Nu cỏc khon thu v chi c trỡnh by
4
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
trong nhiu vn bn khỏc nhau thỡ khụng nhng gõy khú khn cho vic thit lp
mt ngõn sỏch thng bng v hiu qu m cũn khin cho Quc hi khú lũng kim
soỏt, la chn nhng khon thu, chi no l cn thit phờ chun cho phự hp vi
yờu nhu cu v i sng ca nn kinh t - xó hi, to thờm iu kin cho phỏt sinh
tiờu cc trong hot ng qu lý ngõn sỏch
Vit Nam, phỏp lut hin hnh cha cú iu lut no ghi nhn mt cỏch rừ
rng, chớnh thc v nguyờn tc ngõn sỏch n nht. Tuy nhiờn, qua mt s iu
lut trong Lut ngõn sỏch nh nc nm 2002, nh iu 3, iu 5, iu 6 v cỏc
quy nh v trỡnh t, th tc lp d toỏn ngõn sỏch nh nc trong Chng IV,
cú th thy d toỏn ngõn sỏch nh nc chớnh l vn kin th hin mi khon thu
v chi tin t ca quc gia trong mt nm. Bờn cnh ú, vn kin ny cũn l vn
kin duy nht th hin ngõn sỏch nh nc. Cỏc iu lut khỏc cng cho thy
khụng cú mt vn kin no khỏc tn ti bờn cnh d toỏn ngõn sỏch nh nc
cựng th hin cỏc khon thu v chi tin t ca quc gia trong mt nm trong sut
quỏ trỡnh lp, chp hnh, quyt toỏn ngõn sỏch.
2.2.2. Cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ngõn sỏch n nht
Nguyờn tc ngõn sỏch n nht l mt nguyờn tc cú vai trũ quan trng trong
vic m bo tớnh minh bch ca hot ng iu hnh ngõn sỏch nh nc. Tuy
nhiờn, trong mt s trng hp c bit, bn d toỏn ngõn sỏch nh nc hng
nm khụng th d liu ht cỏc khon thu chi khn cp, bt thng cú th phỏt
sinh, vớ d nh trng hp chin tranh hoc thiờn tai ln ngoi d tớnh. Trong
nhng trng hp ú, Quc hi c phộp thụng qua mt ngõn sỏch bt thng l
ngõn sỏch c bit hay ngõn sỏch khn cp khụng nm trong d toỏn ngõn sỏch
nh nc hng nm. Ngõn sỏch bt thng ny giỳp nh nc cú iu kin ti
chớnh cú th ng phú kp thi v hiu qu vi cỏc vn cn phi c gii
quyt trong nhng trng hp c bit.
5
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
Cú th thy vic phỏp lut cha quy nh rừ rng, chớnh thc v nguyờn tc
ngõn sỏch n nht khin cho vic thc hin nú trong thc t cú phn lng lo.
Lut ngõn sỏch nh nc nm 2002 ca Vit Nam cú nhng quy nh cho phộp
Quc hi v Hi ng nhõn dõn cỏc cp c quyn quyt nh iu chnh d
toỏn ngõn sỏch nh nc cỏc cp trong trng hp cn thit, nhm m bo tớnh
kh thi cho d toỏn ngõn sỏch nh nc trong quỏ trỡnh thc hin, nh cỏc iu
46, iu 47, iu 48 v iu 49. Nhng quy nh ny cú th c xem l mt
trong nhng vớ d in hỡnh ca s ỏp dng linh hot nguyờn tc ngõn sỏch n
nht Vit Nam .
2.2.3. S cn thit v gii hn ca cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc
ngõn sỏch n nht
T cỏc phõn tớch trờn õy, cú th thy cỏc ngoi l ca nguyờn tc ngõn sỏch
n nht ny cú nhng ý ngha tớch cc nht nh, xut phỏt t nhng bin c bt
thng ca kinh t, xó hi: to iu kin cho nh nc cú iu kin ti chớnh
cú th ng phú kp thi v hiu qu vi cỏc vn cn phi c gii quyt
trong nhng trng hp c bit.
Tuy nhiờn, phỏp lut hin hnh cn cú thờm nhng quy nh c th v rừ rng
hn ch, ngn chn nhng tiờu cc, li dng cỏc qu "c bit" v "bt
thng", nhm m bo tớnh minh bch v khng nh tm quan trng chớnh
thng ca d toỏn ngõn sỏch nh nc hng nm.
2.3. Nguyờn tc ngõn sỏch ton din
2.3.1. Ni dung ca nguyờn tc ngõn sỏch ton din
- Mi khon thu v mi khon chi u phi ghi v th hin rừ rng trong bn
d toỏn ngõn sỏch nh nc hng nm ó c Quc hi quyt nh; khụng c
phộp ngoi bn d toỏn ngõn sỏch bt k mt khon thu chi no dự l nh nht;
- Cỏc khon thu v chi khụng c phộp bự tr cho nhau m phi th hin rừ
rng tng khon thu v mi khon chi trong mc lc ngõn sỏch nh nc c
6
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
duyt, khụng c phộp dựng riờng mt khon thu cho mt khon chi c th no
m mi khon thu u uc dựng ti tr cho mi khon chi.
Khi ỏp dng nguyờn tc ny cn tớnh n vic phi tuõn th nguyờn tc: cỏc
khon i vay bự p bi chi ngõn sỏch khụng c s dng chi tiờu dựng
m ch c s dng chi cho u t phỏt trin". Tc l nu phỏt sinh bi chi thỡ
s vay n bự p bi chi khụng c phộp vt quỏ s tin dnh cho chi u
t phỏt trin, cng cú ngha l nu phỏt sinh bi chi thỡ khụng c phộp s dng
tin vay n bự p bi chi vo mc ớch chi dựng thng xuyờn. Nu s dng tin
vay n vo chi dựng thng xuyờn thỡ kh nng xy ra phỏ sn quc gia l rt ln.
Nguyờn tc ngõn sỏch ton din ó c ghi nhn xuyờn sut v th hin rừ
rng trong Lut ngõn sỏch nh nc 2002, qua cỏc quy nh ti iu 1, iu 3,
iu 6 v cỏc quy nh v trỡnh t, th tc lp d toỏn ngõn sỏch nh nc trong
Chng IV.
2.3.2. Cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ngõn sỏch ton din
Trong thc t, vỡ mi khon thu chi ca ngõn sỏch nh nc phi tp trung,
y , kp thi ỳng tin nờn gõy ra tỡnh trng bú buc n v thc hin ngõn
sỏch trong quỏ trỡnh thu chi dn n vic s dng ngõn sỏch khụng hiu qu, lm
mt i tớnh ch ng ca cỏc n v th hng ngõn sỏch trong quỏ trỡnh thi
hnh iu ú ó dn n nhng trng hp "phỏ v" nguyờn tc, hay chớnh xỏc
hn l s ỏp dng linh hot t hiu qu cao trong thc t.
Theo quy nh thỡ vn vay ch c dựng cho chi u t phỏt trin. Nhng
trong thc t, vn vay ny vn cú th c Chớnh ph linh hot s dng cho sinh
hot nhng sau ú phi hon tr ngay cho mc tiờu chi u t phỏt trin.
Cng theo nguyờn tc ny thỡ cỏc n v th hng ngõn sỏch nh nc phi
np v kho bc nh nc tt c cỏc khon thu c t mi hot ng ca n v
ri sau ú mi c cp kinh phớ trong ngõn sỏch phc v cho nhu cu chi ca
mỡnh. Tuy nhiờn, nh vy l tn kộm, khụng hiu qu v khụng cn thit, nờn
trong thc t, n v ú cú th gi li cỏc khon thu c t chi tiờu trong hot
7
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
ng ca mỡnh, nu thiu cú th c cp b sung v mi hot ng ú phi
c hch toỏn, quyt toỏn v bỏo cỏo lờn c quan qun lý ngõn sỏch.
õy thc cht l quan h phỏt sinh trong quỏ trỡnh phõn phi li cỏc khon thu
nhp trong c ch kinh t th trng. Cỏc n v cú hot ng s nghip cú cỏc
khon thu phớ v l phớ, ngun thu ny mt phn cỏc n v lm ngha v ti chớnh
i vi ngõn sỏch, mt phn trang tri cỏc khon chi tiờu ca mỡnh gim bt
gỏnh nng cho ngõn sỏch.
2.3.3 Gii hn ca cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ngõn sỏch ton din
Trong thc t cú th xy ra trng hp mt s n v hch toỏn da vo s
h ca ngoi l nguyờn tc ny qua mt c quan nh nc cú thm quyn, gõy
nờn s khụng minh bch trong hot ng thu chi ca n v. Do ú, phỏp lut ó
cú nhng quy nh v vic gi tt c bỏo cỏo thu chi v c quan qun lý ngõn sỏch
Nh nc; hay cho phộp kim tra bt ng mt n v no ú. Cú ngha l, ngoi l
ca nguyờn tc ton din ny trong thc t c thc hin nhng vn phi tuõn
theo nhng quy nh v bỏo cỏo ti chớnh hn ch tiờu cc.
2.4. Nguyờn tc ngõn sỏch thng bng
2.4.1. Ni dung nguyờn tc ngõn sỏch thng bng
Ngõn sỏch thng bng thc cht l s cõn bng gia tng thu v hoa li (thu,
phớ, l phớ) vi tng chi cú tớnh cht phớ tn (chi thng xuyờn). Theo quan im
ny, chỳng ta s ỏnh giỏ c mt cỏch chớnh xỏc v thc cht v tỡnh trng bi
thu hay bi chi ngõn sỏch nh nc ti mt thi im t ú ỏnh giỏ c mc
thng bng ca ngõn sỏch.
Vit Nam, Nguyờn tc ny c th hin khỏ rừ nột trong iu 8 lut Ngõn
sỏch nh nc 2002. The iu 10, "ngõn sỏch nh nc cng m bo cõn i
kinh phớ hot ng c ng Cng sn Vit Nam v cỏc t chc chớnh tr - xó hi.
Kinh phớ hot ng ca cỏc t chc chớnh tr xó hi - ngh nghip, t chc xó hi,
t chc xó hi - ngh nghip c thc hin theo nguyờn tc t bo m, ngõn
8
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
sỏch nh nc h tr trong mt s trng hp c th theo quy nh ca Chớnh
ph."
2.4.2. Cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ngõn sỏch thng bng
Trong thực tế hiện nay vẫn có thể xảy ra tình trạng phá vỡ nguyên tắc ngân sách
thăng bằng. Đó là trong trờng hợp tổng thu từ thuế và lệ phí không đáp ứng đợc nhu
cầu chi thờng xuyên (bội chi ngân sách) nhng nhà nớc vẫn quyết toán thông qua cho
chi thờng xuyên đó. Các khoản chi cha thực hiện đợc thì để sang năm sau chi tiếp.
Từ đó sẽ dẫn đến việc cân nhắc việc hoàn thành các khoản chi năm trớc và các
khoản chi năm nay (tiếp tục hay dừng lại khoản chi năm trớc). Một số khoản chi
kéo dài (chi cơ bản, chi cho đầu t phát triển) thì quyết toán theo hạng mục, hàng
năm (có nghĩa là không phải chi hết trong một năm mà có thể có một phần sẽ đợc
chi vào năm sau). Nh vậy, có thể thấy, không phải bao giờ các khoản thu cũng lớn
hơn các khoản chi trong cùng một năm, hơn nữa, có trờng hợp sẽ có những khoản
chi kéo dài cho các công trình kéo dài từ năm này sang năm khác.
2.4.3. Gii hn ca cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ngõn sỏch thng
bng
Cú th thy cỏc trng hp phỏ v nguyờn tc ny ớt xy ra trong thc t. N
cú xy ra, thỡ gii hn ca nhng trng hp ny c xỏc nh theo mc quan
trng ca cỏc khon chi mt cõn i ú vi nhau.
9
N04.TL1 - nhúm 01 - Bi tp nhúm thỏng 1
C. Kt lun
Nh vy, ta cú th thy trong thc t, cỏc nh lm lut cũn cú khi cha d liu
ht c cỏc tỡnh hung phỏt sinh trong thc t, dn n hin tng phỏp lut
khụng ỏp ng c ht cỏc yờu cu ca thc tin. Do ú ó phỏt sinh cỏc ngoi
l ỏp dng nguyờn tc. S phỏ v cỏc nguyờn tc ngõn sỏch nh nc cho thy s
linh hot trong ỏp dng lut, ỏp ng nhu cu ca i sng xó hi, phỏt huy sc
mnh ca c quan nh nc. T ú, thc tin ó tỏc ng tr li phỏp lut to nờn
mi quan h hai chiu gn bú mt thit vi nhau. Trong cỏc trng hp ngoi l
ca nguyờn tc, cho dự thc hin di hỡnh thc no cng phi tuõn theo nhng
quy nh chung, nhng ỏp buc cn thit nh vic bỏo cỏo ti chớnh.
10
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét